AN ARCHAEOLOGY OF DISABILITY / MIA ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Έκθεση, 15 Δεκεμβρίου 2023 – 15 Ιουνίου 2024
Δημιουργοί: David Gissen, Jennifer Stager, Μάνθα Ζαρμακούπη
To Aρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης φιλοξενεί την έκθεση AN ARCHAEOLOGY OF DISABILITY / MIA AΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2021.
Δημιουργία ενός ιστορικού και θεωρητικού της αρχιτεκτονικής (David Gissen), μιας ιστορικού τέχνης (Jennifer Stager) και μιας κλασικής αρχαιολόγου και ιστορικού αρχιτεκτονικής (Μάνθα Ζαρμακούπη), η Αρχαιολογία της Αναπηρίας επιχειρεί να προσεγγίσει το παρελθόν χωρίς τους διαχωρισμούς που θέτουν σύγχρονες αντιλήψεις για την αναπηρία. Συγκεκριμένα, μας καλεί να αναλογιστούμε τη διαδικασία της ανάβασης στην Ακρόπολη της Αθήνας ως μία συλλογική εμπειρία, στην οποία συμμετείχαν όλα τα μέλη της κοινότητας ανεξαρτήτως σωματικής ικανότητας. Η εγκατάσταση ανακατασκευάζει χαμένα στοιχεία της Ακρόπολης σε γλώσσες και μορφές που σχετίζονται με την σωματική βλάβη και την εμπειρία της (απτικές αναπαραστάσεις, ηχητικές αφηγήσεις, αφηγήσεις στην νοηματική γλώσσα) και προσκαλεί τους επισκέπτες να βιώσουν την αρχαία τέχνη και αρχιτεκτονική διαφορετικά. Μας παρακινεί να παραβάλουμε την προσέγγιση αυτή με τη σύγχρονη λογική περί ιστορικής αυθεντικότητας της αρχιτεκτονικής και τις τεχνικές τροποποιήσεις μνημείων προς χάριν της προσβασιμότητας τους στη σύγχρονη εποχή.
Οι τρεις ερευνητές προτείνουν να χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα της αρχαιότητας για να κατανοήσουμε τη σωματική βλάβη ως έκφραση της ανθρώπινης διαφοράς πέραν μιας υποθετικής «κανονικότητας», η οποία δικαιολογεί κοινωνικούς διαχωρισμούς.
Η έκθεση εντάσσεται στον ευρύτερο προβληματισμό περί αναπηρίας, που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στο χώρο των μουσείων και έχει ως στόχο την ανάπτυξη νέων μορφών συμπερίληψης και ολιστικού σχεδιασμού. Θα διαρκέσει από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 έως τις 15 Ιουνίου 2024 και θα συνοδευτεί από ξεναγήσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
DAVID GISSEN, JENNIFER STAGER, MANTHA ZARMAKOUPI
Ένας Σταθμός Έρευνας που δημιουργήθηκε για την Biennale Architettura 2021, How will we live together? και εκτέθηκε στη Γυψοθήκη της Πίζα, Ιανουάριος – Απρίλιος 2022. Εκτίθεται στην Αθήνα στο Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου (28.06 – 30.11.2023) και θα εκτεθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης από τις 15 Δεκεμβρίου 2023 μέχρι τις 15 Ιουνίου 2024.
Η προσβασιμότητα της ιστορικής αρχιτεκτονικής όχι μόνο καθορίζει ποιος μπορεί να βιώσει το παρελθόν, αλλά επίσης επηρεάζει πως σκεφτόμαστε για τα ανάπηρα άτομα ως μέρος της ιστορίας. Αυτή η εγκατάσταση παρουσιάζει ένα πείραμα στην ιστορική ανακατασκευή της Ακρόπολης στην Αθήνα. Οι ανακατασκευές μας ανακτούν ιδέες για το σώμα και τη σωματική βλάβη σε έναν από τους πιο αναγνωρισμένους, σημαίνοντες και ιστορικά δυσπρόσιτους αρχιτεκτονικούς χώρους. Εξερευνήσαμε τι σημαίνει να ανασυγκροτηθούν χαμένα στοιχεία της Ακρόπολης μέσα από την οπτική της σωματικής βλάβης. Μια τέτοια προσέγγιση αντιδιαστέλλεται προς την επιδίωξη της «προσβάσιμης κληρονομιάς»- η οποία επιχειρεί να βρει μια ισορροπία μεταξύ της ιστορικής γνησιότητας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και των τεχνικών τροποποιήσεων που γίνονται για την προσβασιμότητα αυτής. Αποκαλούμε την εναλλακτική προσέγγισή μας στην προσβάσιμη κληρονομιά «Μια Αρχαιολογία της Αναπηρίας».
Τα στοιχεία που ανακατασκευάσαμε συμπεριλαμβάνουν μια ράμπα του 5ου αιώνα π.Χ. που κάποτε συνέδεε την Ακρόπολη με την Αγορά, μια στοά ζωγραφικής – την Πινακοθήκη – στην κορυφή της ράμπας και ένα μικρό πέτρινο κάθισμα, που περιγράφεται από έναν αρχαίο επισκέπτη – τον Παυσανία – ως μέρος για ξεκούραση. Η μορφή της ράμπας ανακατασκευάζεται ως ένα μοντέλο που με βάση την αφή μεταδίδει δονήσεις όπως αυτές που προκαλούνταν από τα πλήθη, τα ζώα και τα κάρα κατά τη διάρκεια των Παναθηναίων. Φέρει στη βάση της μια ζώνη σε μπράιγ, η οποία κυκλώνει την ράμπα όπως μια ζωοφόρος. Οι ζωγραφιές στην Πινακοθήκη, γνωστές μέσω του κειμένου του Παυσανία, ανακατασκευάζονται σε νοηματική γλώσσα. Αυτή η ανακατασκευή, με τίτλο «ΣHMATA» παρουσιάζεται σε μια ταινία. Το πέτρινο κάθισμα ανακατασκευάζεται σε τρία διαφορετικά μεγέθη και ύψη. Καθένα είναι διακοσμημένο με μοτίβα μπράιγ που μεταδίδουν το οπτικό αποτέλεσμα της παλαιάς πέτρας με την αφή. Συλλογικά, αυτές οι ανακατασκευές δείχνουν έναν άλλο τρόπο με τον οποίο μπορούμε να εξετάσουμε τη σωματική βλάβη και το ιστορικό παρελθόν – έναν που κινείται πέρα από τις τεχνολογικές διορθώσεις σε φυσικά αντικείμενα. Η σωματική βλάβη ξεπροβάλλει ως μια μορφή ιστορικής έρευνας, αρχαιολογίας και ανακατασκευής – η οποία έχει διαμορφωθεί μέσα από την εμπειρία της ανθρώπινης διαφοράς.